Vlak achter de huizen aan de Buiksloterdijk, de zeedijk die vroeger bescherming bood tegen het open water van het IJ, ligt de oudste kerk van Amsterdam-Noord. De kerk, omsloten door groen, water, hoge bomen en een klein kerkhof, vormt nog steeds een idyllische plek in Buiksloot dat ondanks drastische veranderingen in de omgeving het karakteristieke beeld van een dijkdorp behouden heeft.
De kerk is een eenbeukig, aan de oostzijde vijfzijdig afgesloten, bakstenen gebouw onder een hoog opgaand zadeldak en wordt aan de westzijde bekroond met een houten torentje, dat kenmerkend is voor de kerken in Waterland en de Zaanstreek. Het gebouw dateert in zijn huidige vorm uit 1710, toen er een verbouwing plaats vond van het oorspronkelijk middeleeuwse, maar vermoedelijk in 1609 al eens ingrijpend vernieuwde kerkje. De uitzwenkende steunberen tegen de buitengevels van het gebouw doen in hun vormgeving zeventiende-eeuws aan, maar bouwhistorisch onderzoek moet uitwijzen uit welke tijd de verschillende onderdelen van de kerk dateren.
Binnen wordt de ruimte overdekt door een blauw-groen geschilderd houten tongewelf met trekbalken. In de twee wat lagere nissen die zich aan de noord- en de zuidzijde van de kerkruimte bevinden, heeft de houten kapconstructie nog twee vroeg-zeventiende-eeuwse korbelen. De inrichting van de kerk heeft in de loop der tijd vele veranderingen ondergaan. Zo heeft de preekstoel, die uit 1659 dateert, op verschillende plaatsen in de kerk gestaan en bevinden de banken voor kerkeraadsleden en notabelen zich nu in de zuidnis. Restanten van het achttiende-eeuwse doophek, dat oorspronkelijk het gebied (zg. dooptuin) rondom de preekstoel afbakende, vormen sinds de laatste grote restauratie van de kerk in 1994 de afscheiding van de noordnis die thans als opslagruimte fungeert voor de stoelen.
Omdat het aantal leden van de kerkelijke gemeenschap sterk was teruggelopen, werd de kerk in 1984 voor de eredienst gesloten. In 1992 heeft de Nederlands Hervormde gemeente het gebouw in eigendom overgedragen aan de Stichting Buiksloterkerk, die toen al enige jaren zich had ingezet voor het beheer en een tweede broodnodige restauratie van het gebouw dat inmiddels weer flink bouwvallig was geworden. De kerk ligt er nu weer prachtig bij, al blijft het onderhoud voortdurend de aandacht vragen. Met haar veelzijdig culturele programma en haar activiteiten voor de buurt is de Buiksloterkerk nog steeds een wervend middelpunt in Buiksloot en in Amsterdam-Noord.
De verplaatsing van het meubilair is een goede afspiegeling van de veranderingen in het gebruik van de kerk. Oorspronkelijk moet de ruimte in de lengterichting met zicht op het koor – een erfenis van de rooms-katholieke kerkarchitectuur – gebruikt zijn. Na 1710 veranderde de inrichting in een dwarsopstelling rondom de preekstoel als centrum van de protestantse eredienst. In 1858 werd er bovendien een orgel vóór de lichte ramen van het koor geplaatst en kreeg de ruimte de ernstige, strenge uitstraling van de traditionele Hollandse dorpskerk in de negentiende eeuw. Bij de restauratie in 1961-1965, waarbij de fundering van de kerk werd vernieuwd, is het orgel naar de westzijde verplaatst, waardoor de kerk zijn prachtige, lichte interieur weer terug kreeg.
Het orgel
Het orgel van de Buiksloterkerk is gebouwd door Hermanus ter Hart. Het werd op 9 mei 1858 voor het eerst in gebruik genomen. Sinds de laatste grote restauratie in 2003, wordt het regelmatig bespeeld. De huidige orgelmentor is Víctor Baena de la Torre. Hij bespeelt het orgel tijdens concerten en begeleidt de kerstsamenzang. Ook geeft hij les.
Ben je geïnteresseerd in orgelles? Neem dan contact met hem op via loasbaen@hotmail.com
Na de schoonmaak van februari 2021 is het orgel weer als nieuw!
De Buiksloterkerk in 1575
Wordt er nog begraven op de begraafplaats naast de Buiksloterkerk?
Het kerkhof is als zodanig nog in gebruik en is eigendom van de gemeente Amsterdam en niet van Stichting Buiksloterkerk. Voor informatie: De Nieuwe Noorder, Buikslotermeerdijk 83, 1025 WH Amsterdam, e-mailadres denieuwenoorder@amsterdam.nl, tel. 020 252 98 00.
Gegevens over de circa 10.000 mensen die in de loop der tijd in de kerk en op het kerkhof begraven werden zijn te vinden in de database Online Begraafplaatsen 3.0
Wil je meer weten over de geschiedenis van Buiksloot en Noord?
Historisch Centrum Amsterdam-Noord beheert een uitgebreid (beeld) archief. Naast de uitgave van boeken over de geschiedenis van Amsterdam-Noord werkt het Centrum aan diverse projecten. Op het moment is dat het realiseren van de Canon van Noord. (zie https://canonvannoord.nl)
